PPM veya PPB Nedir ? Farkları ve Dönüşümleri

PPM Nedir? (Parts Per Million – Milyonda Bir Kısım)

PPM, “parts per million” ifadesinin kısaltmasıdır ve Türkçe’de “milyonda bir kısım” anlamına gelir. Genellikle çok düşük konsantrasyonlardaki maddeleri ifade etmek için kullanılır. Bir maddenin 1 ppm olması, o maddenin 1 milyon birimlik toplam karışım içinde 1 birimini oluşturduğu anlamına gelir.

Örneğin, 1 litre suda 1 mg çözünmüş madde bulunması 1 ppm’e eşittir. Bu, özellikle su kalitesi analizlerinde, hava kirliliği ölçümlerinde veya kimyasal kalıntıların belirlenmesinde sıkça karşımıza çıkar.

PPB Nedir? (Parts Per Billion – Milyarda Bir Kısım)

PPB, “parts per billion” ifadesinin kısaltmasıdır ve “milyarda bir kısım” anlamına gelir. PPM’den daha düşük konsantrasyonları ifade etmek için kullanılır. Bir maddenin 1 ppb olması, 1 milyar birimlik toplam karışım içinde 1 birimini oluşturduğu anlamına gelir.

PPB, özellikle çok hassas ölçümlerin yapıldığı alanlarda, örneğin içme suyundaki eser miktardaki kirleticilerin veya gıdalardaki çok düşük seviyeli kalıntıların belirlenmesinde tercih edilir. 1 litre suda 1 µg (mikrogram) çözünmüş madde bulunması 1 ppb’ye eşittir.

mg/kg ve µg/g Nedir? (Miligram/Kilogram ve Mikrogram/Gram)

Bu birimler, genellikle katı veya yarı katı numunelerdeki konsantrasyonu ifade etmek için kullanılır:

• mg/kg (miligram/kilogram): Bir kilogram numunede kaç miligram madde bulunduğunu gösterir. Örneğin, 1 kg toprakta 10 mg kurşun bulunması.
• µg/g (mikrogram/gram): Bir gram numunede kaç mikrogram madde bulunduğunu gösterir. Bu birim, mg/kg’ye benzer şekilde kullanılır ancak daha küçük miktarları ifade eder.

Bu birimler, özellikle toprak analizleri, gıda ürünlerindeki katkı maddeleri veya ağır metal tayinleri gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır.

Birimler Arası İlişkiler ve Farklar

PPM ve PPB, genellikle hacim veya kütle bazında oranları ifade ederken, mg/kg ve µg/g doğrudan kütle/kütle oranlarını belirtir. Ancak, seyreltik çözeltilerde ve gaz karışımlarında, bu birimler arasında pratik olarak doğrudan dönüşüm yapılabilir.

Temel ilişki şöyledir:

• 1 ppm = 1000 ppb
• 1 ppb = 0.001 ppm

Kütle bazında ise:

• 1 mg/kg = 1 ppm (katı veya sıvı numunelerde, yoğunluk 1 g/mL’ye yakınsa)
• 1 µg/g = 1 ppm (katı veya sıvı numunelerde, yoğunluk 1 g/mL’ye yakınsa)
• 1 µg/kg = 1 ppb (katı veya sıvı numunelerde, yoğunluk 1 g/mL’ye yakınsa)

Bu dönüşümler, özellikle su gibi yoğunluğu 1 g/mL’ye yakın olan maddeler için oldukça pratiktir. Ancak gazlar veya yoğunluğu 1’den farklı olan sıvılar için yoğunluk faktörü de hesaba katılmalıdır.

Birim Dönüşümleri: Pratik Örnekler

Birimler arası dönüşümleri anlamak için bazı pratik örnekler inceleyelim:

PPM’den PPB’ye Dönüşüm

1 ppm = 1000 ppb olduğu için, bir değeri ppm’den ppb’ye çevirmek için 1000 ile çarparız.

Örnek: 5 ppm = 5 x 1000 = 5000 ppb

PPB’den PPM’ye Dönüşüm

Bir değeri ppb’den ppm’ye çevirmek için 1000’e böleriz.

Örnek: 2500 ppb = 2500 / 1000 = 2.5 ppm

mg/kg’den PPM’ye Dönüşüm

Katı veya sıvı numunelerde (yoğunluk ~1 g/mL), 1 mg/kg doğrudan 1 ppm’e eşittir.

Örnek: 15 mg/kg = 15 ppm

µg/g’den PPM’ye Dönüşüm

1 µg/g de 1 ppm’e eşittir, çünkü 1 gram = 1000 miligram ve 1 miligram = 1000 mikrogramdır. Yani 1 g = 1.000.000 µg’dir.

Örnek: 8 µg/g = 8 ppm

PPM’den mg/L’ye Dönüşüm (Sıvılar İçin)

Özellikle su bazlı çözeltilerde (yoğunluk ~1 g/mL), 1 ppm yaklaşık olarak 1 mg/L’ye eşittir.

Örnek: 20 ppm = 20 mg/L

Sonuç

PPM, PPB, mg/kg ve µg/g gibi konsantrasyon birimleri, farklı alanlarda maddelerin miktarını hassas bir şekilde ifade etmek için kullanılır. Bu birimler arasındaki ilişkileri ve dönüşümleri anlamak, bilimsel verileri doğru yorumlamak ve uygulamak için temel bir gerekliliktir. Özellikle çevresel analizler, gıda güvenliği ve kimyasal üretim gibi alanlarda bu birimlerin doğru kullanımı büyük önem taşır.